Tại sao virus cúm lại được chia thành cúm A, B, C, D… và các chữ cái này có ý nghĩa gì?
Việc đặt tên cúm A, cúm B, cúm C, cúm D không phải ngẫu nhiên hay theo thứ tự bảng chữ cái thông thường, mà dựa trên **sự khác biệt lớn về cấu trúc protein bên trong virus, cụ thể là hai protein quan trọng:
- NP (Nucleoprotein – protein nhân)
- M1 (Matrix protein 1 – protein ma trận)
Hai protein này tạo thành “bộ khung” bên trong virus, và chúng khác nhau rất rõ rệt giữa các type. Các nhà khoa học dùng kỹ thuật phản ứng miễn dịch (immunodiffusion, complement fixation…) từ những năm 1930–1950 để phân biệt, từ đó chia ra các type chính:
Xem thêm: Cách làm món thịt bò cuốn bánh tráng
| Type | Đặc điểm chính | Gây bệnh nặng ở người? | Có gây đại dịch không? | Ví dụ nổi bật |
|---|---|---|---|---|
| Cúm A | Có 2 protein bề mặt thay đổi liên tục: HA (18 loại) và NA (11 loại) → biến đổi kháng nguyên mạnh | Có | Có | H1N1 (dịch 1918, cúm heo 2009), H5N1 (cúm gia cầm), H3N2 |
| Cúm B | Chỉ có 2 dòng chính (Victoria và Yamagata), biến đổi chậm hơn A | Có (nhẹ hơn A) | Không | Thường gây dịch mùa đông hàng năm |
| Cúm C | Rất ít biến đổi, chỉ có 1 loại HA và NEP thay vì NA | Hiếm, chỉ gây bệnh nhẹ | Không | Thường chỉ gây cảm cúm nhẹ ở trẻ em |
| Cúm D | Chủ yếu nhiễm ở gia súc (bò, lợn), không gây bệnh ở người thường xuyên | Không | Không | Phát hiện năm 2011 |
Tại sao lại dùng chữ A, B, C, D mà không phải số 1, 2, 3…?
- Năm 1940: Loại đầu tiên được phân lập và gây dịch nặng → gọi là Influenza A.
- Năm 1947: Phát hiện một loại khác, không phản ứng chéo miễn dịch với A → gọi là Influenza B.
- Năm 1949: Phát hiện loại thứ ba, nhẹ hơn nhiều → gọi là Influenza C.
- Năm 2016: Phát hiện loại mới ở lợn và bò → gọi là Influenza D.
→ Như vậy, chữ cái được đặt theo thứ tự thời gian phát hiện, chứ không phải theo mức độ nguy hiểm.
Tóm tắt ngắn gọn để dễ nhớ
- Cúm A: “Anh cả” nguy hiểm nhất, biến đổi mạnh, gây đại dịch đều do A (1918, 1957, 1968, 2009…).
- Cúm B: “Em thứ hai”, chỉ gây dịch mùa, không gây đại dịch toàn cầu.
- Cúm C: “Em út”, hầu như không đáng kể với người lớn khỏe mạnh.
- Cúm D: Chủ yếu ở động vật, người bình thường không cần lo.
Vì vậy, khi nghe “cúm A/H1N1”, “cúm A/H3N2” hay “cúm B/Victoria” trong bản tin dịch bệnh hàng năm, bạn hiểu ngay đó là do virus cúm type A hoặc B gây ra, còn C và D gần như không xuất hiện trong các cảnh báo y tế công cộng dành cho con người.