Virus HPV là gì?
Virus HPV (Human Papillomavirus) là một nhóm virus DNA thuộc họ Papillomaviridae, gây u nhú ở người. Đây là nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất thế giới, với hơn 200 chủng loại khác nhau. Khoảng 40 chủng ảnh hưởng đến vùng sinh dục và hậu môn. Hầu hết nhiễm HPV không gây triệu chứng và tự khỏi trong 1-2 năm nhờ hệ miễn dịch, nhưng một số chủng có thể dẫn đến bệnh nghiêm trọng.
Xem thêm: Cách kho cá ba sa
Virus HPV là gì?
Phân loại chủng HPV
- Nguy cơ thấp (low-risk): Thường gây mụn cóc sinh dục (sùi mào gà), mụn cóc thông thường. Phổ biến: HPV type 6 và 11 (gây ~90% mụn cóc sinh dục).
- Nguy cơ cao (high-risk): Có thể gây ung thư nếu nhiễm kéo dài. Phổ biến nhất: HPV 16 và 18 (gây ~70% ung thư cổ tử cung). Các type khác: 31, 33, 45, 52, 58 (tổng cộng 12-14 type nguy cơ cao).
Con đường lây truyền
Chủ yếu qua tiếp xúc da kề da trong quan hệ tình dục (âm đạo, hậu môn, miệng). Virus có thể lây ngay cả khi không có triệu chứng, và bao cao su chỉ giảm nguy cơ chứ không ngăn hoàn toàn (vì virus có thể ở vùng da không che phủ).
Ít gặp hơn: Lây qua tiếp xúc da thông thường (mụn cóc tay chân) hoặc từ mẹ sang con khi sinh (hiếm).
Triệu chứng và bệnh lý gây ra
- Hầu hết không triệu chứng: 90% tự khỏi mà không biết.
- Mụn cóc sinh dục: Xuất hiện vài tuần-tháng sau nhiễm, hình dạng như bông súp lơ hoặc nốt sần.
- Ung thư: Phát triển sau nhiều năm (10-20 năm). HPV gây ~99% ung thư cổ tử cung, ~90% ung thư hậu môn, ~70% ung thư âm đạo/âm hộ, ~60% ung thư dương vật, và nhiều ung thư miệng họng.
Thống kê tại Việt Nam và thế giới
- Thế giới: ~80-90% người có quan hệ tình dục sẽ nhiễm ít nhất 1 lần. Mỗi năm ~600.000 ca ung thư liên quan HPV.
- Việt Nam: Tỷ lệ nhiễm ~8-11% (tùy vùng). Mỗi năm ~4.000-5.000 ca ung thư cổ tử cung mới, ~2.000-2.400 ca tử vong (xếp hạng cao ở Đông Nam Á).
Phòng ngừa và điều trị
- Không có thuốc chữa khỏi virus: Chỉ điều trị triệu chứng (đốt mụn cóc, cắt bỏ tổn thương tiền ung thư).
- Phòng ngừa chính:
- Tiêm vắc-xin HPV: Hiệu quả cao nhất trước khi quan hệ tình dục. Khuyến cáo (cập nhật 2025):
- Độ tuổi lý tưởng: 9-14 tuổi (2 liều).
- Đến 26 tuổi: 3 liều nếu chưa tiêm.
- 27-45 tuổi: Thảo luận với bác sĩ (shared decision-making).
- Vắc-xin phổ biến: Gardasil 9 (phòng 9 chủng, bao gồm 16,18,6,11).
- Quan hệ an toàn, hạn chế bạn tình, dùng bao cao su.
- Tầm soát: Phụ nữ 21-65 tuổi làm Pap smear/HPV test định kỳ.
- Tiêm vắc-xin HPV: Hiệu quả cao nhất trước khi quan hệ tình dục. Khuyến cáo (cập nhật 2025):
Chi tiết về vắc-xin HPV
Chi tiết về vắc-xin HPV
Vắc-xin HPV là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay đối với nhiễm virus Human Papillomavirus (HPV), giúp giảm nguy cơ ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, âm hộ, âm đạo, dương vật, hầu họng và mụn cóc sinh dục (sùi mào gà). Vắc-xin không chữa trị nhiễm HPV đã có mà chỉ ngăn ngừa nhiễm mới.
Các loại vắc-xin HPV phổ biến tại Việt Nam (cập nhật 2025)
Tại Việt Nam, chủ yếu sử dụng Gardasil 9 (Mỹ, Merck) – loại duy nhất hiện nay phòng ngừa rộng nhất.
- Gardasil 9: Phòng 9 chủng HPV (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58).
- Phòng ~90-100% ung thư cổ tử cung, ~90% mụn cóc sinh dục, và các ung thư liên quan khác.
- Chỉ định cho nam và nữ từ 9-45 tuổi.
- Gardasil (4 chủng): Phòng 4 chủng (6, 11, 16, 18), chủ yếu cho nữ 9-26 tuổi (ít phổ biến hơn hiện nay).
- Cervarix (2 chủng, Bỉ): Phòng chủng 16, 18 (chủ yếu ung thư cổ tử cung), ít được sử dụng ở Việt Nam hiện tại.
Gardasil 9 là lựa chọn ưu tiên vì bảo vệ rộng hơn và dành cho cả nam/nữ đến 45 tuổi.
Lịch tiêm khuyến cáo
- 9-14 tuổi: 2 mũi (cách nhau ít nhất 6 tháng). Hiệu quả cao nhất vì chưa phơi nhiễm virus.
- 15-45 tuổi: 3 mũi:
- Mũi 1: Ngày chọn.
- Mũi 2: Sau mũi 1 ít nhất 2 tháng.
- Mũi 3: Sau mũi 2 ít nhất 4 tháng (tổng phác đồ trong 1 năm). Tuân thủ đúng lịch để đạt miễn dịch tối ưu. Nếu trễ, tiêm bù càng sớm càng tốt mà không cần bắt đầu lại.
Hiệu quả
- Gần 100% phòng ngừa nhiễm và tổn thương tiền ung thư do các chủng trong vắc-xin (nếu tiêm trước phơi nhiễm).
- Giảm ~90% ung thư cổ tử cung, ~90% mụn cóc sinh dục.
- Bảo vệ kéo dài ít nhất 10-15 năm (có thể lâu hơn, chưa cần mũi nhắc lại).
- Vẫn có lợi ích nếu đã quan hệ tình dục, nhưng hiệu quả giảm nếu đã nhiễm một số chủng.
Tác dụng phụ và an toàn
- Thường nhẹ: Đau, sưng đỏ tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, nhức đầu, chóng mặt.
- Hiếm: Phản ứng dị ứng nghiêm trọng (rất thấp, ~3/1.000.000 liều).
- An toàn cao, đã thử nghiệm trên hàng triệu người và theo dõi liên tục bởi WHO, CDC, FDA.
- Không tiêm nếu dị ứng thành phần (như men yeast ở Gardasil), đang sốt cao, hoặc mang thai (hoãn đến sau sinh).
Tình hình tại Việt Nam (2025)
- Hiện chưa miễn phí trong Tiêm chủng mở rộng (dịch vụ, giá ~2-3 triệu đồng/full phác đồ tùy cơ sở như VNVC, Long Châu, Tâm Anh).
- Từ 2026: Đưa vào Tiêm chủng mở rộng miễn phí, ưu tiên trẻ gái 9-11 tuổi (và một số nhóm nguy cơ cao), triển khai thí điểm từ 2025 ở một số tỉnh khó khăn.
- Khuyến cáo Bộ Y tế: Tiêm sớm từ 9 tuổi, cả nam và nữ đến 45 tuổi (mở rộng 2024-2025).
Tiêm vắc-xin HPV kết hợp tầm soát định kỳ (Pap smear/HPV test từ 21-30 tuổi) là cách tốt nhất phòng ngừa. Hãy tư vấn bác sĩ hoặc trung tâm tiêm chủng uy tín để được khám sàng lọc trước tiêm!
HPV là virus phổ biến nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc-xin và tầm soát sớm. Nếu bạn nghi ngờ nhiễm hoặc cần tư vấn tiêm chủng, hãy đến cơ sở y tế uy tín để xét nghiệm và tiêm ngừa kịp thời!